Haydns meesterlijke schepping
Ordetroepen moesten eraan te pas komen om de mensenmassa in bedwang te houden bij de première van Haydns oratorium 'Die Schöpfung' in 1798 in het paleis Schwarzenberg in Wenen. De uitvoering was slechts toegankelijk voor de leden van het ‘Gesellschaft der Associirten’ een club van adellijke muziekliefhebbers. Maar het volk stroomde toe om een glimp op te vangen. De ‘gewone man’ moest nog bijna een jaar wachten om het wonder van Haydns schepping te ondergaan tijdens de eerste openbare uitvoering in het Burgtheater.
En een wonder was het. Ongehoord de manier waarop Haydn in de ouverture orde uit de chaos laat ontstaan. Magisch de wijze waarop het eerste licht over de wereld straalt met een groots c-groot akkoord. Imposant de grote koren waar elke van de drie delen mee eindigt.
De zestiger Haydn was aan het einde van de achttiende eeuw op de top van zijn kunnen. Roem vergaarde hij tijdens twee reizen naar Engeland waar hij met zijn 'Londense' symfonieën een sensatie had veroorzaakt. Daar ook raakte hij diep onder de indruk van een uitvoering van een van Händels oratoria. Zoiets wilde hij ook schrijven.
Juist toen drukte iemand hem een nooit gebruikt libretto in handen over de schepping van de aarde. Haydns mecenas baron Van Swieten zag in de tekst een buitenkans voor de componist om “de volle kracht van zijn onuitputtelijke genie” uit te kunnen drukken.
De baron kreeg gelijk. Het libretto, gebaseerd op het bijbelboek Genesis en op ‘Paradise lost’ van Milton, sluit naadloos aan op Haydns eigen optimistische geloofsovertuiging. Nooit eerder voelde de componist zich naar eigen zeggen zo vroom als tijdens het schrijven van ‘Die Schöpfung’. Hij toont zijn muziek de wonderen van de schepping: je hoort er het water kolken en weer tot rust komen, de vogels kwinkeleren, de wormen kronkelen, de insecten zoemen en de leeuw brullen. Haydns uitgever Breitkopf & Härtel zag in 1801 in het stuk een perfecte combinatie van verheven toonkunst en populaire, toegankelijke muziek.
Niet voor niets is ‘Die Schöpfung’ al meer dan twee eeuwen geliefd bij zangers en luisteraars. Komende zondag zingt het Oratorium Koor Bennebroek onder leiding van dirigent Frank Hameleers Gods lof. Sopraan Maartje Rammeloo en bariton Pieter Hendriks kruipen in de huid van Eva en Adam. Samen met de tenor Jan-Willem Schaafsma vertolken ze ook de drie aartsengelen Gabriel, Rafael en Uriel. Het Promenade Orkest blaast de schepping instrumentaal leven in.
Oratorium Koor Bennebroek en Het Promenade Orkest o.l.v Frank Hameleers met ‘Die Schöpfung’ van Haydn, op zondag 15 mei in de Philharmonie in Haarlem. Aanvang: 14.30 uur.